Yendi Widya Kota Bengkulu Bunga Rafflesia Bunga Raflesia Kawan Kawan Kawan Yendi ASSALAMU'ALAIKUM WARAHMATULLAHI WABARAKATUH WILUJENG SUMPING

Selasa, 05 Mei 2009

GARUT TANAH LELUHURKU ANU DIPICINTA

Bung Karno kantos ngelingan supados urang teu hilap atanapi ngahilapkeun kana sajarah bangsana. Pangharepan ieu seringna mah kaluli-luli. Kaseuseueurannana, utamina nu aranom, kirang uninga kana sajarah budaya karuhunna. Hal kitu teh jalaran bewara ngeunaan sajarah nu ngungkabkeun budaya, sosial, politik sareng sajabina kirang pisan didugikeun ka maranehna para nonoman. Atanapi tiasa janten wae kaula muda jaman kiwari kirang malire kana sajarah karuhunna.

Diantawisna, ngeunaan sajarah sinareng kahirupan jaman baheula, kalebet kasuksesan atanapi kamajengannana dina rupi-rupi widang. Kalebet hal-hal nu aya patalina sareng kapariwisataan. Sapertosna wae, kabupaten Garut, geuningan kantos di jaman baheula mah ngagaduhan pamor sinareng posisi nu kalintang moyanna ka mancanagara di Eropah.

Pribados kantos mukaan sababaraha referensi ngeunaan kabupaten Garut. Aya sababaraha hal penting nu ngahaja ku pribados dikutip anu sakintenna cocok sareng ieu judul artikel. Hasil kokoreh pribados tadi, nya kapidangkeun ringkesanana dina ieu artikel, utamina ngeunaan objek sareng kagiatan wisata jaman baheula atanapi dina pajamanan Garut Tempo Dulu.

Jaman walanda kapungkur, aya hiji ungkapan kakaguman utamina ti para turist jaman baheula dina awal abad ka 20, nyeta mooi Garut. Ieu ungkapan kakaguman teh sami sareng ungkapan mooi Indie. Mooi Garut hartosna Garut nu elok. Ieu pujian di jaman kolonial Walanda teh taya sanes ekspressi kakaguman marantenna urang asing utamina para turis Eropah, rehna Garut teh geuning pinuh ku pamandangan alam nu kalintang arendahna.

Sohorna Garut waktos harita, sanes bae jalaran ku kasuburan taneuhna wungkul, nanging oge ku kaendahan panorama alamna, matak pikabetaheun. Seueur urang Eropah nu kumecrek kapincut sareng kataji, maruji kana kaendahan kota Garut sareng sabudereunnana. Dugi ka Garut kenging julukan Swiss van Yava. Satingkat sareng julukan kanggo kota Bandung kapungkur nu kasebat Parijs van Java.

Seueurna wisatawan nu pelesiran ka daerah Garut, ngawitan katingal dina awal abad ka 20. Seueur pisan urang Eropah utamina urang Walanda nu waktos harita nuju ngajajah Indonesia, ngahajakeun ngadongdon ka daerah Garut, saatosna pelesiran ka kota Bandung alias Parijs va Java. Seueurna para wisatawan teh sakawitna mah diluluguan ku ayana paguyuban di kota Bandung nu disebat Bandung Vooruit, hiji paguyuban nu kalintang gandrung sinareng kasengsremna ku kagiatan pariwisata di kota Bandung.

Seueur jargon-jargon nu diciptakeun sareng sumebar kamana mendi mancanagara ku alpukahna ieu paguyuban. Sapertosna bae Bandung disebat salaku Parijs van Java nu hartosna Parisna Jawa. Alatan eta, seueur wisatawan asing nu katarik nyumpingan Bandung, hoyong nyakseni kana sagala kamonesan sinareng kaendahan alam kota Bandung. Pating hingar-bingarna bewara kapariwisataan ieu, nya sumebar ka daerah Garut. Sanes bae alatan teu patos jauh jarakna ti kota Bandung, nanging oge tos pada aruninga rehna Garut teh ngagaduhan daya tarik kaendahan panorama nu langkung pinunjul batan kota Bandung.

Sanaos waktos harita mah ngarupikeun kota alit, nanging Garut kagungan daya tarik sanesna sababaraha objek wisata sapertos: Situ Bagendit, Cipanas, Ngamplang, sareng kawah Papandayan. Oge kaayaan kota Garut kalintang raresikna. Di unggal simpangan jalan teu weleh aya patamanan endah pikeun pangistirahatan para wisatawan. Jalan-jalan di kota kalintang bersihna tandaning aya upaya piaraan nu saestu. Waktos harita nu jumeneng bupatina teh nyaeta Adipati Soeria Karta Legawa nu nyepeng kalungguhan ti tahun 1915 dugi ka 1929. Mantenna teh taya sanes putuna Panghulu Garut, R.H. Moehammad Moesa.

Ti waktos harita pisan kota Garut kasohorna ka mancanagara ampir ka sabeulaheun dunya. Dugi ka kenging julukan Swiss van Java, atanapi Swisna Jawa. Malihan aya pamadegan, tacan sampurna pelesirannana saupami turis nu sumping ka kota Bandung henteu dilajengkeun ka kota Garut. Ku alpukahna paguyuban Bandung Vooruit, Garut dijantenkeun daerah kunjungan nu ngarupikeun paket wisata kanu bade arangkat ka kota Bandung, otomatis kedah teras dilajengkeun ka kota Garut.

Ku alatan eta, dina waktos harita di kota Garut oge disaluareun kota, lajeng diadegkeun sababaraha hotel wisata mewah kelas hiji nu baris nampi para wisatawan. Diantawisna nu kasohor waktos harita nyaeta Hotel Papandayan, Villa Dolce, Belvedere, sareng Hotel Van Hengel. Disaluareun kota Garut aya Hotel Sanatorium Ngamplang, Hotel Bagendit, sareng Hotel Villa Pauline di Cisurupan.

Sajabina pelesiran di tempat-tempat wisata, para turis tiasa oge mendakan hiburan nu rada nangtang sapertos moro sasatoan di leuweung nu hara-haraeun katarajang manusa alias masih leuweung geledegan. Sasatoan nu tiasa di buru diantawisna bae aya bagong, banteng, uncal, oge maung sareng buaya. Hal-hal eta pisan nu ngajantenkeun Garut langkung sohor sinareng tiasa ngirut para wisatawan. Nu mawi ti ngawitan harita pisan kota Garut katelah Garut Pangirutan.

Babasan eta teh sanes wungkul basa basi namung leres-leres kota Garut ngagaduhan pamikat atanapi daya tarik pikeun para inohong ti Eropah. Sapertos Charlie Chaplin artis film nu sohor ti Hollywood nu waktos harita kamashur pisan, mantenna ngahaja sumping ka Garut dina tahun 1928.

Waktos harita, kota Garut tos nincak dina masa kaemasan, jalaran seueur pisan didarongkapan ku para turis luar nagri. Garut dijantenkeun hiji tempat pikeun gempungan para inohong dunya. Suasana kitu kantos diabadikeun ku S. Ahmad Abdullah Assegaf dina buku novelna nu kasohor Fatat Garut (Mojang Garut) nu kantos terbit dina tahun 1929 diserat dina basa Arab.

Kiwari, sesebatan Mooi Garut mung kantun waasna. Di jaman revolusi, Garut kantos ngalaman kahancuran, kalebet objek-obek wisatana. Tos seueur pisan upaya reka perdaya nu kantos diusahakeun kanggo mulangkeun deui pamor kota Garut salaku kota Wisata nu kungsi sohor di saantero dunya. Nanging bawiraos kitu, kajayaan Garut salaku pangirutan para wisatawan, dugi ka kiwari tacan ngawujud. Garut Tempo Dulu masih tebih tina harepan, malahan mung saukur panineungan.

Seueur nu nganggap yén carios Ratu Inten Déwata téh mung saukur dongéngan legénda wungkul, margi taya buktos nu pasti atanapi data émpiris nu leres-leres tiasa dipercanten. Sanaos kitu, carios Ratu Inten Déwata masih tetep ngarupikeun dongéng karuhun nu masih dipercanten ayana, utamina ku masarakat Tarogong, Garut, salaku carita sasakala karuhun karajaan Timbanganten.

Taun 50-an pribados kantos ngahaja ngadongkapan ka sababaraha situs nu dianggap patilasan karajaan Timbanganten. Di antawisna lokasi Korobokan, Cipanas, sareng Gunung Putri. Hanjakalna, maksad ngajugjug ka puncak gunung Guntur mah teu laksana, jalaran kaayaan kaamanan waktos harita pikarisieun, ku mahabuna gorombolan.

Waktos ngajugjug ka lokasi Korobokan teu tebih ti kacamatan Tarogong kiwari, taun 50-an mah masih kénéh aya seueur gundukan batu. Katingal pabalatakna gundukan babatuan, sapertos patilasan bangunan lami. Sabudeureunnana seueur kakaian sarupaning tatangkalan arageung, pacampur jeung eurih. Oge aya sababaraha kuburan lami nu teu kapiara, pating solengkrah. Éta lokasi téh aya dina pasir luhur bukit alit. Leumpang ka punclutna téh asa capé da nanjak.


Cenah di éta lokasi téh aya dugaan patilasan karajaan Timbanganten. Nanging upami urang kadinya waktos ayeuna tahun 2008 mah, eta situs teh tos moal katingal deui. Nu aya mah seueur bangunan enggal diantawisna bangunan sakola sareng bumi-bumi mani pasedek-sedek. Teu kapendak deui gundukan-gundukan batu nu kapungkur kungsi diduga patilasan karajaan Timbanganten.

Di puncak gunung Putri, mun urang nyawang ka palih wetan sareng kidul, plung plong pikawaaseun. Palih wetan, dihandap teu tebih, katingal atra pamandian Cipanas, rada tebihan wetaneunana muncunguk kacamatan Tarogong. Palih kidul rada tebih, nanging eces katingal bumi-bumi, bangunan, sareng masjid Agung Garut. Pantes, sareng kasawang ieu tempat teh taya sanes dalah situs patilasan kanjeng Ratu Inten Dewata nu kantos ngababakan di ieu tempat.

Karajaan Timbanganten teh sakawitna puseur dayeuhna teh di Korobokan, lajeng ngalih ka Tarogong saparantosna gunung Guntur bitu. Karajaan Timbanganten kalebet nagara madeg mandiri, hartina teu kaereh/kajajah ku nagara deungeun. Tanahna subur makmur gemah ripah lohjinawi, murah sandang murah pangan, rea ketan rea keton. Sepi paling towong rampog teh lain ukur ngan babasan. Rajana katelah Rangga Lawe, hiji raja nu adil palamarta, gede wibawa tur dipikacinta ku rahayatna.

Saleresna nu kedah nyekel kadali pamarentahan teh sanes Rangga Lawe, nanging rakana nu kasebat Ratna Inten Dewata. Hiji istri geulis camperenik, salirana jangkung alit, kulitna koneng. Rambutna hideung meles galing muntang bawana ngajadi. Tapi anjeunna teu hoyongeun nyepeng karajaan, kalah dipasrahkeun ka raina Rangga Lawe, hiji jajaka nu dedeg sampe rupa hade rancingeus, pertentang tur parigel.

Ceuk sakaol, sateucanna Rangga Lawe jeneng raja, nu nyepeng karajaan Timbanganten teh ramana suargi nu jenengan Rangga Raksa Nagara. Ti parameswari Dewi Gandani anjeunna kagungan dua putra. Nu cikal jenengannana Ratna Inten Dewata, ari raina mah Rangga Lawe.

Sawaktos raja sepuh bade ngantunkeun alias tilar dunya, kantos mantenna masihan bewara dina hiji riungan rehna mantenna bade masrahkeun karajaan Timbanganten ka putrana nu cikal nyeta Ratna Inten Dewata, margi kitu aturan buhun karuhunna. Nanging kalayan lantip, Ratna Inten Dewata ngawaler:

“Abdi parantos kedal ucap, seja ngalaksanakeun kereteg hate, upami diparengkeun abdi panjang umur, Ama sareng Ibu parantos teu aya, abdi hoyong nyirnakeun pikir, ngahenang-ngahening nyorangan ngababakan. Cindekna teu hoyong kadali pamarentahan. Kukituna, sanes nampik pangasih Ama, bawiraos sae pasihkeun bae ieu karajaan teh ka pun adi Rangga Lawe. Kalintang pantesna upami pun adi jadi raja, hiji jajaka pertentang, gede wawanen, perceka dina sagala rupa hal. Tah, ku kituna ka rayi Lawe, prak geura tampa amanat jeung kaasih ti Ama jeung ti lanceuk. Geura cekel ieu karajaan Timbanganten”.

Heuleut sababaraha waktos, lajeng Ratna Inten Dewata angkat ka gunung Kutu nu kiwari disebat gunung Guntur, disarengan ku Ki Rambut Putih, nu bumela ngaping ngajaring sang putri. Mangtaun-taun marantenna ngababakan di hiji tempat nu katelah Babakan Putri. Tempat nu kalintang pikabetaheun. Hawana seger. Komo mun pareng kekembangan nyambuang sarareungit. Manuk-manuk recet disarada. Ngerelekna sora pancuran nu ngocor kana empang matak betah tumaninah.

Hiji mangsa karajaan Timbanganten mayunan cocobi nu kalintang ageungna. Nyeta halodo panjang, dugi ka masyarakat karajaan Timbanganten tigerat kakirangan cai. Aya usulan ti para gegeden karajaan supados ngadamel bendungan cai, sumber caina nyandak atanapi ngabedol babakan Putri nu waktos harita ngarupikeun padepokan Ratna Inten Dewata.

Kalayan teu ngemutkeun kumaha mamanahan sareng pamadegan ingkang raka, Rangga Lawe nyaluyuan pikeun ngabongkar babakan Putri, nu caina engke baris dikocorkeun ka bendungan karajaan Timbanganten. Tempat anu dipikabetah ku Ratna Inten Dewata teh lajeng dibukbak, teras didamel tambak, teu tata pasini heula kanu kagunganana.

Ratna Inten Dewata kalintang benduna. Dadak dumadak langit angkeub nutup buana Timbanganten jeung sabuderna. Kawitna mah rahayat Timbanganten suka bungah. Angot Rangga Lawe mah, dikintenna hujan bakal turun, katurug turug tambak cai tos bade rengse.

Tapi kasuka jeung kabungah harita keneh sirna, sabab ngadak-ngadak taneuh oyag. Gunung Guntur bangun nu ngaguruh. Lini gede mimiti karasa. Taneuh inggeung. Gelap pating burinyay. Bumi genjlong asa digunjang ganjing. Gunung Guntur ngabudalkeun batu pating saliwer. Langit asa tungkeb. Pating jelegurna sora gelap dina ponclot gunung Guntur beuki motah. Tatangkalan pating dorokdok raruntuh, pareunggas katebak angin tarik naker.

Geus kitu mah kakara rahayat Timbanganten ngarasa gimir. Bur-ber ka ditu kadieu. Pating jarerit, pating koceak. Rangga Lawe kakara sadar, yen eta kajadian kitu teh mangrupa bebendon ti dewa, dumeh geus wangkelang bedegong ka nu jadi lanceuk. Cul anak pamajikan, Rangga Lawe seja milarian Ratna Inten Dewata, rek mundut dihapunten. Mantenna moal sugema, upama teu amprok heula jeung nu jadi lanceuk.

Kersaning Hyang Widi, Rangga Lawe tepang jeung Ratna Inten Dewata. Kudupruk bae anjeunna nyuuh kana dampal sampean Ratna Inten Dewata, sabari nyarios dumareuda: ”Duh, Mbok, hapunten jisim kuring rumaos lepat. Ieu teh bebendon Hyang Widi ka jisim kuring, nu bedang wangkelang ka salira Mbok”.

Satutasna Ratna Inten Dewata ngahampura kana kalepatan Rangga Lawe, ngadak-ngadak lini teh eureun. Gunung Guntur teu ngutahkeun deui leutak panas. Batu gede, batu leutik geus taya nu pating belewer deui. Langit ngadak-ngadak lenglang, angin leler. Ciri Dewata nyakseni kana kabersihan hate Ratna Inten Dewata.

Ceuk sakaol, Ratna Inten Dewata sareng Ki Rambut Putih lajeng arangkat ka palih wetan nu dituju nyeta gunung Talagabodas ayeuna, duanana maksad neraskeun ngasakeun tatapana. Sarta didinya pisan marantenna tarilem.

Ari Rangga Lawe mah, angkat ka hiji tempat nu seueur kokocoran cai. Rangga Lawe nya ngababakan deui. Lila-lila eta babakan teh beuki rame batan Korobokan kapungkur. Nepi ka kiwari babakan enggal teh katelah Tarogong. Korobokan nu kapungkur kantos janten pusat dayeuh Timbanganten, janten leuweung da teu dipirosea deui.Tapi ari ngaranna mah masih keneh tug nepi ka ayeuna.

Mitutur catur kapungkur, Rangga Lawe nu dijenengkeun raja deui ku rahayat Tarogong, sabada bumen-bumen di dinya, tilem teu ngantunkeun tapak. Cipanas ayeuna jadi pamungpungan ti mana mendi, mangrupa wewengkon pariwisata. Boh keur sukan-sukan, atawa ngadon tatamba pangpangna caina matih pikeun nu katarajang kasakit kulit. Nya kitu deui Tarogong ayeuna leuwih rame batan kampung Korobokan. Padahal samemehna mah Korobokan teh puseur dayeuh karajaan Timbanganten. Tapi ayeuna mah ukur ngaran kampung. Tarogong mah beuki lila beuki rame. Garut katelah jadi Kota Inten.

Tidak ada komentar: